Waaraan het die geskiedenis die Nazi's te danke?
Was dit suiwer daardie nasionaal-sosialistiese drang tot selfgelding en die skep van 'n opperryk, gepas vir 'n superras?
Hoekom is die arme Jode so vervolg en gemartel?
Hoekom was die Nazi's so bloeddorstig?
Waarom doen mense die dinge wat hulle doen; beskou hulle hul as verhewe bo ander?
Die rolprentmaker Michael Haneke, 'n man wat talle fliekgangers erg afskrik, bied in sy bekroonde The White Ribbon (Palm D'Or in Cannes; foto: csmonitor.com) 'n nuwe en, durf ek sê effe simplistiese?, blik op van die redes vir die Tweede Wêreldoorlog se afgryslikhede. Dis 'n sielkundige riller, maak geen fout nie, en in tipiese Haneke-styl los hy die ergste vir dit wat sy fliekgangers se verbeelding kan oplewer. En hoewel sy redenasie dalk oorvereenvoudig is, beteken dit nie dis 'n eenvoudige fliek nie. (Die dag wanneer ek kan sê Haneke het 'n "eenvoudige" fliek gemaak, sal ek begin bekommerd raak.)
The White Ribbon is 'n onthutsende blik op vaders se vergrype; die godsdiens-rottang; en kinders wat lank nie meer kinders is nie.
Die verhaal speel hom kort voor die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog in 'n plaasdorpie in die noorde van Duitsland af. Die verteller is die dorp se skynbaar naïewe onderwyser (net genoem "die onderwyser"), wat uit die staanspoor verklaar sy vertelling kan lig werp op "wat later in ons land gebeur het". Die dorp, waarvan die meeste inwoners vir die feudale heerser ("die baron") werk, word vasgevang in 'n rits vreemde en onverklaarbare gebeure.
Eers struikel "die dokter" se perd en die geneesheer word beseer; 'n vrou wat vir die baron werk sterf wanneer sy in die meule beland; die baron se koolkoppe loop deur; sy jong seun word aangerand; "die voorman" van die baron se baba word onverklaarbaar siek; later loop ook die vroedvrou se verstandelik gestremde seun deur. In laasgenoemde geval is daar 'n nota by: Die kinders sal weens hul vaders se oortredings gestraf word, word verklaar.
Ook sentraal staan "die pastoor" en sy vorm van dissipline: 'n rottang in die een hand en in die ander 'n wit lint vir sy dwalende skapies; 'n herinnering van hul onskuld en suiwerheid. In die slottoneel pryk dié linte nog opsigtelik aan sy twee oudste kinders, maar teen dié tyd weet die kyker dis 'n futiele en ironiese teregwysing.
Haneke is 'n meester wanneer dit by die kombinering van skoonheid en boosheid kom en hier verbeeld hy dit in die sproetgesig-dorpskinders se onheilspellende teenwoordigheid en optrede. Dit blyk reeds in die openingstoneel en word algaande versterk. Teenoor hulle staan die skynheiligheid van die manskarakters en hul impotente pogings tot selfgelding en die handhawing van orde. (Soos hy reeds in flieks Funny Games en Cache gewys het, sien Haneke kinders allermins as onskuldige bloedjies.)
Elke toneel is gelaai van die onheil, baie soos Roman Polanski in sy onlangse The Ghost Writer vermag het. Dit dwing jou om die raampies op 'n half-teensinnige manier deur te kyk op soek na die geringste leidraad. Daar is geen musiek in dié fliek nie en dit, tesame met die uitstekende fotografie, dra tot die kriewelrige gevoel wat die fliek 'n mens gee. Die besonderse swart-wit-tekstuur, terloops, is verkry deur in kleur te skiet en die kleur in die rederingsproses te dreineer (soos die geval was met Pleasantville).
Geen raaisels in The White Ribbon word opgelos nie. Geen skuldige ry aan die pen nie en dié mense wat die pad vat of verdwyn, los nie gerieflikheidshalwe briefies agter ter verduideliking nie. Soos dit 'n goeie rolprentmaker betaam, stel Haneke sy saak op sy manier en hy laat dit aan die kyker oor om sy eie gevolgtrekkings te maak.
In hierdie geval wil jy amper sê: Siestog, die arme Nazi's. As my pa streng was; as my pa my betas het; as my baas my (na my mening) bevark het, sou ek ook miljoene mense uitgemoor het.
Dalk is ek oorkrities.
Dalk plant Haneke bloot die saadjie wat so twee dekades later tot uitbarsting gekom het. Vir my was die fliek se sleuteltoneel aanvanklik die bombastiese baron se moedelose vrou se opmerking oor die dorp en sy inwoners: Sy kan die afguns, haat en nydigheid nie meer verdra en vat die pad.
Maar nog 'n toneel sluit nou daarby aan: Die pastoor se een seun merk teenoor die onderwyser op: "Ek het God die kans gegee om my dood te maak en hy het nie; dit beteken ek's spesiaal."
Dis soos om te sê, elke keer wanneer jy by die werk of die huis kom: "Ek het die noodlot getart en dit oorleef; ek's bestem vir groter dinge."
So gesien is The White Ribbon amper 'n meesterstuk. Ek hou in elk geval van die fliek, selfs al is dit net omdat Haneke geen musiek gebruik nie. Dit skep 'n nog onheilspellender atmosfeer (of dalk is dit omdat Christopher Nolan 'n mens in Inception van begin tot einde met oorverdowende musiek bombardeer dat ek die stilte kan waardeer).
Was dit suiwer daardie nasionaal-sosialistiese drang tot selfgelding en die skep van 'n opperryk, gepas vir 'n superras?
Hoekom is die arme Jode so vervolg en gemartel?
Hoekom was die Nazi's so bloeddorstig?
Waarom doen mense die dinge wat hulle doen; beskou hulle hul as verhewe bo ander?
Die rolprentmaker Michael Haneke, 'n man wat talle fliekgangers erg afskrik, bied in sy bekroonde The White Ribbon (Palm D'Or in Cannes; foto: csmonitor.com) 'n nuwe en, durf ek sê effe simplistiese?, blik op van die redes vir die Tweede Wêreldoorlog se afgryslikhede. Dis 'n sielkundige riller, maak geen fout nie, en in tipiese Haneke-styl los hy die ergste vir dit wat sy fliekgangers se verbeelding kan oplewer. En hoewel sy redenasie dalk oorvereenvoudig is, beteken dit nie dis 'n eenvoudige fliek nie. (Die dag wanneer ek kan sê Haneke het 'n "eenvoudige" fliek gemaak, sal ek begin bekommerd raak.)
The White Ribbon is 'n onthutsende blik op vaders se vergrype; die godsdiens-rottang; en kinders wat lank nie meer kinders is nie.
Die verhaal speel hom kort voor die uitbreek van die Eerste Wêreldoorlog in 'n plaasdorpie in die noorde van Duitsland af. Die verteller is die dorp se skynbaar naïewe onderwyser (net genoem "die onderwyser"), wat uit die staanspoor verklaar sy vertelling kan lig werp op "wat later in ons land gebeur het". Die dorp, waarvan die meeste inwoners vir die feudale heerser ("die baron") werk, word vasgevang in 'n rits vreemde en onverklaarbare gebeure.
Eers struikel "die dokter" se perd en die geneesheer word beseer; 'n vrou wat vir die baron werk sterf wanneer sy in die meule beland; die baron se koolkoppe loop deur; sy jong seun word aangerand; "die voorman" van die baron se baba word onverklaarbaar siek; later loop ook die vroedvrou se verstandelik gestremde seun deur. In laasgenoemde geval is daar 'n nota by: Die kinders sal weens hul vaders se oortredings gestraf word, word verklaar.
Ook sentraal staan "die pastoor" en sy vorm van dissipline: 'n rottang in die een hand en in die ander 'n wit lint vir sy dwalende skapies; 'n herinnering van hul onskuld en suiwerheid. In die slottoneel pryk dié linte nog opsigtelik aan sy twee oudste kinders, maar teen dié tyd weet die kyker dis 'n futiele en ironiese teregwysing.
Haneke is 'n meester wanneer dit by die kombinering van skoonheid en boosheid kom en hier verbeeld hy dit in die sproetgesig-dorpskinders se onheilspellende teenwoordigheid en optrede. Dit blyk reeds in die openingstoneel en word algaande versterk. Teenoor hulle staan die skynheiligheid van die manskarakters en hul impotente pogings tot selfgelding en die handhawing van orde. (Soos hy reeds in flieks Funny Games en Cache gewys het, sien Haneke kinders allermins as onskuldige bloedjies.)
Elke toneel is gelaai van die onheil, baie soos Roman Polanski in sy onlangse The Ghost Writer vermag het. Dit dwing jou om die raampies op 'n half-teensinnige manier deur te kyk op soek na die geringste leidraad. Daar is geen musiek in dié fliek nie en dit, tesame met die uitstekende fotografie, dra tot die kriewelrige gevoel wat die fliek 'n mens gee. Die besonderse swart-wit-tekstuur, terloops, is verkry deur in kleur te skiet en die kleur in die rederingsproses te dreineer (soos die geval was met Pleasantville).
Geen raaisels in The White Ribbon word opgelos nie. Geen skuldige ry aan die pen nie en dié mense wat die pad vat of verdwyn, los nie gerieflikheidshalwe briefies agter ter verduideliking nie. Soos dit 'n goeie rolprentmaker betaam, stel Haneke sy saak op sy manier en hy laat dit aan die kyker oor om sy eie gevolgtrekkings te maak.
In hierdie geval wil jy amper sê: Siestog, die arme Nazi's. As my pa streng was; as my pa my betas het; as my baas my (na my mening) bevark het, sou ek ook miljoene mense uitgemoor het.
Dalk is ek oorkrities.
Dalk plant Haneke bloot die saadjie wat so twee dekades later tot uitbarsting gekom het. Vir my was die fliek se sleuteltoneel aanvanklik die bombastiese baron se moedelose vrou se opmerking oor die dorp en sy inwoners: Sy kan die afguns, haat en nydigheid nie meer verdra en vat die pad.
Maar nog 'n toneel sluit nou daarby aan: Die pastoor se een seun merk teenoor die onderwyser op: "Ek het God die kans gegee om my dood te maak en hy het nie; dit beteken ek's spesiaal."
Dis soos om te sê, elke keer wanneer jy by die werk of die huis kom: "Ek het die noodlot getart en dit oorleef; ek's bestem vir groter dinge."
So gesien is The White Ribbon amper 'n meesterstuk. Ek hou in elk geval van die fliek, selfs al is dit net omdat Haneke geen musiek gebruik nie. Dit skep 'n nog onheilspellender atmosfeer (of dalk is dit omdat Christopher Nolan 'n mens in Inception van begin tot einde met oorverdowende musiek bombardeer dat ek die stilte kan waardeer).
